“Gücün Karanlık Yüzü: İnsan”
Hayvan, aç kaldığında ya da hayatı tehdit altındayken içgüdüsel olarak saldırganlaşır. Bu davranış, doğanın ona biçtiği korunma refleksinin bir tezahürüdür. Ormanda hayatta kalmak, avcıdan kaçmak veya avını yakalamak için gösterdiği bu agresiflik, onun savunma mekanizmasının bir parçasıdır. Açlık, tehdit ve hayatta kalma güdüsü; hayvanı tehlikeli kılsa da bu tehlike doğaldır, sınırlıdır, geçicidir.
İnsan ise hayvandan farklı olarak yalnızca zor durumdayken değil, gücün doruğuna ulaştığında da tehlikeli olabilir. Aç bir insanın saldırganlığı, karın doyduğunda yatışır. Fakat tok bir insanın saldırganlığı; kibir, iktidar, üstünlük ve tahakküm arzusundan kaynaklanır. Bu sebeple insanın en tehlikeli hâli, gücün, makamın, servetin ve otoritenin zirvesine çıktığı andır.
Bosna halkının bilge lideri Aliya İzzetbegoviç’in şu sözü bu gerçeği veciz şekilde ortaya koyar:
“Hayvan, aç ve hayatı tehdit altında olduğu zamanlarda tehlikelidir. İnsan ise tok ve güçlü olduğu zaman tehlikelidir.”
Bu sözde yalnızca felsefi bir tespit değil, aynı zamanda tarihin acı bir özetini de buluruz. İnsanlık, en büyük katliamları açlık dönemlerinde değil; tok, güçlü, doyumsuz olduğu zamanlarda yaşamıştır. Hitler’in Almanya’sı açlıktan değil, üstün ırk idealiyle beslenen bir kibirle yola çıkmıştır. Stalin’in Rusya’sı açlıktan değil, mutlak gücün sarhoşluğuyla milyonları kurban etmiştir.
Aliya’nın bu sözünü anlayabilmek, hem bireysel hem de toplumsal ahlakın pusulasını bulmak demektir. Çünkü insanın ne zaman tehlikeli hâle geleceğini bilmek, onu kontrol etmenin de ilk adımıdır. Bu yüzden gerçek ahlak, insanın en güçlü olduğu anda kendini sınırlayabilmesinde saklıdır. Gerçek adalet, güce sahipken mazluma dokunmamaktadır. Gerçek merhamet, elindeyken affedebilmektedir.
Bugün bireyler olarak elimizde imkanlar olduğunda, zayıflara nasıl davrandığımız; sadece karakterimizi değil, medeniyetimizi de ortaya koyar. Unutmamak gerekir ki, en tehlikeli hayvan doğada değil, kibirle toklaşmış insanın kalbinde gizlidir.
#ibrahim-murat-gunduz
